Nghệ thuật lắng nghe chủ động – Bí quyết kết nối với con

Trong hành trình làm cha mẹ, không ít lần chúng ta ngạc nhiên khi con đột nhiên khép mình, ít chia sẻ hay tỏ ra nổi loạn. Nhiều người cho rằng trẻ em chưa đủ lớn để có “những vấn đề nghiêm trọng”, nhưng thực tế, thế giới nội tâm của con trẻ vô cùng phong phú và nhạy cảm. Điều các con cần nhất không phải là lời khuyên hay mệnh lệnh, mà chính là sự lắng nghe chủ động – một kỹ năng tưởng chừng đơn giản nhưng lại đòi hỏi rất nhiều sự thấu cảm, kiên nhẫn và tình yêu thương.

Vậy lắng nghe chủ động là gì? Làm sao để áp dụng nghệ thuật này để kết nối sâu sắc với con cái? Hãy cùng khám phá qua bài viết dưới đây.

Nội Dung

1. Lắng nghe chủ động là gì?

1.1. Định nghĩa lắng nghe chủ động

Lắng nghe chủ động (active listening) là quá trình lắng nghe không chỉ bằng tai, mà còn bằng trái tim và tâm trí. Khác với việc “nghe cho có”, lắng nghe chủ động đòi hỏi người nghe phải thực sự chú ý đến cảm xúc, thông điệp và nhu cầu của người nói – trong trường hợp này là trẻ nhỏ.

Khi cha mẹ lắng nghe chủ động, con sẽ cảm thấy:

Được tôn trọng
Được thấu hiểu
An toàn khi bộc lộ cảm xúc

1.2. Những biểu hiện của một người biết lắng nghe chủ động

Duy trì ánh mắt và ngôn ngữ cơ thể tích cực
Không ngắt lời con giữa chừng
Phản hồi bằng cảm xúc và câu hỏi mở
Ghi nhận cảm xúc của con mà không phán xét

2. Tại sao lắng nghe chủ động là “chìa khóa vàng” để kết nối với con?

2.1. Giúp con cảm thấy được yêu thương và quan trọng

Khi cha mẹ lắng nghe con một cách chân thành, con cảm nhận được sự hiện diện và quan tâm thực sự. Điều này xây dựng nên lòng tin, giúp con sẵn sàng chia sẻ hơn trong tương lai.

2.2. Tăng khả năng thấu hiểu và giải quyết mâu thuẫn

Lắng nghe giúp cha mẹ hiểu sâu hơn lý do đằng sau hành vi của con. Có khi sự “ngang bướng” lại là biểu hiện của lo lắng, áp lực hay mong muốn được chú ý.

2.3. Giúp con phát triển kỹ năng giao tiếp và cảm xúc

Trẻ học cách bộc lộ cảm xúc, diễn đạt suy nghĩ và quan sát phản ứng của người khác. Đây là nền tảng quan trọng để con trưởng thành về mặt cảm xúc và xã hội.

3. Những sai lầm phổ biến khi cha mẹ “nghĩ rằng mình đang lắng nghe”

3.1. Lắng nghe để phản hồi, không phải để hiểu

Nhiều cha mẹ thường vội vã đưa ra lời khuyên, phản bác hoặc kể lại trải nghiệm của mình mà quên mất rằng, con chỉ cần được nghe và thấu cảm.

3.2. Ngắt lời hoặc đánh giá cảm xúc của con

Câu nói như: “Có gì đâu mà buồn”, “Chuyện này nhỏ xíu”… khiến con cảm thấy cảm xúc của mình không đáng được quan tâm.

3.3. Vừa lắng nghe vừa làm việc khác

Nhìn điện thoại, nấu ăn hay xem TV khi con đang nói chuyện khiến trẻ cho rằng mình không quan trọng trong mắt cha mẹ.

4. Làm sao để luyện tập lắng nghe chủ động với con mỗi ngày?

4.1. Gạt bỏ thiết bị và tạo không gian riêng cho cuộc trò chuyện

Hãy dành một khoảng thời gian nhất định trong ngày để chỉ ngồi nghe con – không điện thoại, không gián đoạn. Điều này giúp trẻ cảm thấy mình là trung tâm của cuộc trò chuyện.

4.2. Ánh mắt, tư thế và gật đầu – tín hiệu của sự hiện diện

Ngôn ngữ cơ thể chiếm đến 55% trong giao tiếp. Hãy ngồi ngang tầm mắt với con, thể hiện sự tập trung qua ánh mắt và các cử chỉ nhẹ nhàng như gật đầu hoặc mỉm cười.

4.3. Sử dụng kỹ thuật “phản hồi cảm xúc”

Thay vì chỉ “ừ” hoặc “à”, hãy thử nói:

“Con đang cảm thấy buồn vì chuyện đó đúng không?”
“Mẹ thấy con hơi thất vọng, có đúng không con?”

Cách này không chỉ giúp con hiểu và gọi tên cảm xúc, mà còn thấy rằng cha mẹ đang cố gắng đồng cảm thật sự.

4.4. Đặt câu hỏi mở thay vì câu hỏi đóng

Thay vì hỏi “Hôm nay con có vui không?”, hãy thử:

“Điều gì khiến con cảm thấy vui nhất hôm nay?”
“Có chuyện gì xảy ra ở lớp mà con thấy lạ không?”

Câu hỏi mở kích thích con chia sẻ nhiều hơn và giúp cha mẹ đi sâu vào thế giới của con.

5. Tình huống thực tế: Lắng nghe chủ động giúp gỡ rối mối quan hệ cha mẹ – con cái

Tình huống: Bé Nam (10 tuổi) gần đây thường xuyên tức giận, trả lời cộc lốc và tránh mặt mẹ.

Cách tiếp cận thông thường:
Mẹ quát mắng: “Sao con dạo này hỗn vậy? Không biết lễ phép là gì à?”

➡️ Kết quả: Nam càng thu mình, không hợp tác, mối quan hệ ngày càng căng thẳng.

Cách tiếp cận bằng lắng nghe chủ động:
Mẹ: “Mẹ thấy con mấy hôm nay buồn buồn, có điều gì làm con lo không?”
Nam: “Con ghét bạn H. ở lớp. Bạn hay chọc con.”
Mẹ: “À, con thấy tức giận và tổn thương khi bị chọc, đúng không?”

➡️ Kết quả: Nam thấy được thấu hiểu, bắt đầu cởi mở hơn và mẹ con cùng tìm giải pháp để con cảm thấy an toàn hơn ở lớp học.

6. Rào cản khiến cha mẹ khó lắng nghe chủ động – và cách vượt qua

6.1. Bận rộn và áp lực từ công việc

Giải pháp: Dành ít nhất 15 phút “trọn vẹn” mỗi ngày để nghe con. Không quan trọng thời lượng bằng chất lượng sự hiện diện.

6.2. Tâm lý “cha mẹ luôn đúng”

Giải pháp: Hãy tạm “gác lại vai trò người lớn” và lắng nghe với tâm thế như một người bạn. Học cách lắng nghe không phán xét, con sẽ tự mở lòng.

6.3. Khó điều khiển cảm xúc khi con làm mình tức giận

Giải pháp: Tạm dừng nếu cảm xúc đang quá mạnh. Khi bình tĩnh, hãy quay lại và nói: “Lúc đó mẹ chưa kịp hiểu con, mình nói chuyện lại được không?”

7. Lắng nghe chủ động – bước đầu nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc cho con

Khi được lắng nghe thường xuyên, trẻ học được:

Biết gọi tên và kiểm soát cảm xúc
Tôn trọng cảm xúc người khác
Giao tiếp hiệu quả và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp

Lắng nghe chính là cách nuôi dưỡng EQ – trí tuệ cảm xúc, yếu tố ngày càng được đánh giá cao trong thành công cá nhân và nghề nghiệp tương lai.

8. Kết luận: Hãy bắt đầu lắng nghe con từ hôm nay

Không cần kỹ năng cao siêu, không cần thời gian quá nhiều – chỉ cần cha mẹ thật sự hiện diện và lắng nghe bằng cả trái tim, con sẽ cảm nhận được tình yêu thương và sự tin tưởng.

Đôi khi, một câu nói “Mẹ ở đây để nghe con nói” có thể chữa lành cả một ngày u ám của con trẻ.

Lắng nghe chủ động – không chỉ là kỹ năng, mà là một nghệ thuật đầy yêu thương. Hãy bắt đầu luyện tập từng ngày để trở thành người bạn đồng hành tuyệt vời nhất của con.

Xem thêm: Học phí Gia sư dạy kèm tại nhà TPHCM

Trung tâm Gia sư Trí Tuệ Việt chúc các bạn thành công !

Quý Phụ huynh, học viên cần hỗ trợ vui lòng liên hệ:

TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

Điện Thoại : 0932 622 625

Email: [email protected]

Website: www.giasuttv.net

Bài viết khác:

Đánh giá bài viết