Cuộc sống hiện đại khiến nhiều bậc cha mẹ luôn tất bật với công việc, lo toan cơm áo gạo tiền, quỹ thời gian dành cho con ngày càng bị rút ngắn. Nhiều phụ huynh cảm thấy bất lực khi con trở nên thu mình, ít chia sẻ, thậm chí phản ứng tiêu cực khi bị hỏi han. Nhưng có một kỹ năng đơn giản, hiệu quả và bền vững để cha mẹ kết nối với con – đó là “lắng nghe chủ động” (active listening).
Không chỉ đơn thuần là nghe con nói, lắng nghe chủ động là nghệ thuật tạo nên sự đồng cảm, giúp con cảm nhận được rằng “cha mẹ thực sự ở bên con”. Dù bận rộn đến đâu, nếu cha mẹ biết cách lắng nghe chủ động, sợi dây kết nối giữa hai thế hệ sẽ không bao giờ bị đứt gãy.
I. Lắng nghe chủ động là gì?
Lắng nghe chủ động không phải là việc nghe một cách thụ động hoặc chỉ để trả lời cho có. Đó là quá trình chú tâm, thấu hiểu và phản hồi một cách có ý nghĩa, thể hiện sự quan tâm thực sự đến điều người khác đang chia sẻ.
Đặc điểm của lắng nghe chủ động:
-
Tập trung vào người nói: Không nhìn điện thoại, không làm việc khác khi con đang chia sẻ.
-
Dùng ngôn ngữ cơ thể tích cực: Giao tiếp ánh mắt, gật đầu, mỉm cười, ngồi ngang tầm với con.
-
Phản hồi đúng lúc: Không ngắt lời, biết lặp lại/diễn giải lời con để thể hiện sự hiểu.
-
Không phán xét: Tạm gác những đánh giá, chỉ trích để thấu hiểu cảm xúc con đang trải qua.
II. Tại sao cha mẹ bận rộn càng cần lắng nghe chủ động?
1. Thời gian ít, chất lượng cần cao
Khi quỹ thời gian dành cho con bị giới hạn, điều cha mẹ cần làm là nâng cao chất lượng tương tác. Chỉ cần 10 phút lắng nghe thực sự có thể tạo hiệu quả hơn cả một buổi chiều hỏi han qua loa.
2. Lắng nghe giúp con cởi mở và tin tưởng
Trẻ chỉ thực sự mở lòng khi cảm nhận được an toàn và được thấu hiểu. Nếu con thấy cha mẹ lúc nào cũng “nghe nhưng không hiểu” hoặc “vừa nghe vừa lướt điện thoại”, con sẽ dần mất niềm tin và đóng cánh cửa giao tiếp.
3. Giảm thiểu xung đột, hiểu sai
Nhiều căng thẳng trong gia đình không đến từ vấn đề lớn, mà từ sự hiểu nhầm, thiếu lắng nghe. Khi cha mẹ lắng nghe kỹ, sẽ nhận ra điều con thực sự cần – có thể chỉ là một cái ôm, chứ không phải lời khuyên.
III. Dấu hiệu cho thấy cha mẹ chưa thực sự lắng nghe con
-
Ngắt lời con giữa chừng để “dạy bảo”.
-
Đáp lại tự động như “Ừ, mẹ biết rồi” trong khi đang làm việc khác.
-
Không nhớ con đã kể gì vào hôm trước.
-
Luôn phản bác hoặc phủ nhận cảm xúc của con.
-
Con ngại chia sẻ hoặc phản ứng tiêu cực khi bị hỏi đến.
Nếu những dấu hiệu trên xuất hiện thường xuyên, có thể bạn đang nghe bằng tai, chứ chưa nghe bằng trái tim.
IV. Các bước thực hành lắng nghe chủ động hiệu quả
1. Tạm gác mọi thứ – Dành trọn vẹn sự chú ý
Hãy tạm dừng điện thoại, laptop, TV, quay mặt lại và nhìn vào con khi con nói. Điều này giúp trẻ cảm thấy mình được coi trọng và ưu tiên.
2. Quan sát ngôn ngữ cơ thể và cảm xúc
Đừng chỉ chú ý đến lời nói, mà hãy quan sát ánh mắt, giọng điệu, tư thế để hiểu điều con chưa nói ra. Có khi câu “Con ổn mà” lại ẩn chứa sự tổn thương lớn.
3. Diễn giải và xác nhận lại lời con
Ví dụ:
-
Con: “Con ghét lớp học thêm!”
-
Cha mẹ: “Vậy là con cảm thấy rất mệt hoặc chán lớp đó đúng không?”
Cách này giúp con biết rằng cha mẹ đang hiểu đúng, đồng thời khuyến khích con chia sẻ tiếp.
4. Đồng cảm trước – Góp ý sau
Thay vì lập tức khuyên răn, hãy đồng cảm với cảm xúc của con:
-
“Mẹ hiểu điều đó khiến con buồn lắm.”
-
“Bố cũng từng bị bạn hiểu nhầm như vậy hồi nhỏ.”
Sau đó, nếu cần, hãy hỏi:
“Con có muốn nghe ý kiến của mẹ không?” – Đây là cách thể hiện tôn trọng, giúp lời khuyên trở nên dễ tiếp nhận hơn.
5. Ghi nhận cảm xúc, không phán xét
Dù cảm xúc của con có “trẻ con” đến đâu, hãy thừa nhận nó là thật với con. Việc nói “Chuyện có gì đâu mà khóc” sẽ khiến con cảm thấy mình yếu đuối hoặc bị bỏ rơi.
V. Bí quyết dành cho cha mẹ bận rộn – Lắng nghe không cần nhiều thời gian
1. 5 phút chất lượng mỗi ngày
Hãy cam kết 5 phút mỗi ngày để chỉ lắng nghe con – không xen điện thoại, không trả lời email. Đây là “thời gian vàng” tạo nên sự gắn kết mạnh mẽ.
2. Tận dụng thời gian thường nhật
-
Trên đường đến trường: Là thời điểm dễ gợi mở trò chuyện.
-
Trong bữa ăn: Hãy hỏi “Hôm nay điều gì khiến con vui/khó chịu?”
-
Trước khi ngủ: Một vài phút ôm con và nghe con kể ngày hôm nay.
3. Chủ động hỏi con thay vì chờ đợi
Thay vì hỏi “Học hành sao rồi?” – quá chung chung, hãy thử:
-
“Có điều gì hôm nay khiến con cười to nhất không?”
-
“Con có điều gì hôm nay muốn kể với bố/mẹ không?”
VI. Những sai lầm thường gặp khi “lắng nghe”
Sai lầm | Hậu quả |
---|---|
Ngắt lời con | Con cảm thấy không được tôn trọng |
Tranh cãi, phản bác | Con khép lại chia sẻ, mất kết nối |
Giả vờ lắng nghe | Con nhận ra ngay và cảm thấy tổn thương |
Chỉ tập trung giải quyết vấn đề | Quên mất điều con cần là được hiểu |
VII. Lợi ích khi cha mẹ biết lắng nghe chủ động
1. Kết nối cảm xúc bền vững
Khi con cảm thấy được lắng nghe, con sẽ tin tưởng, chia sẻ, và mở lòng nhiều hơn – kể cả trong tuổi dậy thì đầy biến động.
2. Giúp con phát triển trí tuệ cảm xúc (EQ)
Thông qua việc diễn đạt và được lắng nghe cảm xúc, con học cách nhận diện, điều chỉnh cảm xúc, trở nên trưởng thành và có kỹ năng xã hội tốt hơn.
3. Giảm xung đột, tăng hợp tác
Lắng nghe giúp giảm hiểu lầm, từ đó giảm xung đột và giúp con hợp tác hơn khi cha mẹ cần hướng dẫn, khuyên bảo.
4. Trở thành hình mẫu tích cực
Khi cha mẹ là người biết lắng nghe, con sẽ học theo cách giao tiếp tích cực, trở thành người biết quan tâm, lắng nghe người khác trong tương lai.
VIII. Kết luận: Không ai quá bận để lắng nghe con
Cuộc sống hiện đại cuốn chúng ta vào guồng quay không hồi kết. Nhưng hãy nhớ rằng, những điều con trẻ cần nhất không phải là món đồ chơi mới, hay lớp học thêm đắt tiền – mà là sự hiện diện và thấu hiểu từ cha mẹ.
Lắng nghe chủ động không cần quá nhiều thời gian, nhưng đòi hỏi sự hiện diện thật sự. Mỗi ngày chỉ cần vài phút, cha mẹ đã có thể kết nối, chữa lành và đồng hành cùng con, dù công việc có bận rộn đến đâu.
Hãy bắt đầu ngay hôm nay – lắng nghe con bằng trái tim, không chỉ bằng đôi tai!
Xem thêm: Học phí Gia sư dạy kèm tại nhà TPHCM
Trung tâm Gia sư Trí Tuệ Việt chúc các bạn thành công !
Quý Phụ huynh, học viên cần hỗ trợ vui lòng liên hệ:
TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT
Điện Thoại : 0932 622 625
Email: [email protected]
Website: www.giasuttv.net
Bài viết khác:
- Kinh nghiệm tìm gia sư toán cấp 3 giỏi tại TPHCM
- Gia sư luyện thi đại học tại nhà ở TPHCM
- Gia sư dạy kèm tiếng Anh tại nhà giỏi uy tín ở TPHCM
- Kinh nghiệm thuê gia sư môn văn uy tín tại TPHCM
- Kinh nghiệm tìm gia sư dạy kèm lớp 1 tại nhà
- Kinh nghiệm ôn thi đại học các bạn nên tham khảo
- Bí quyết thuê gia sư tiểu học tại nhà uy tín