Dạy Con Cách Lắng Nghe Và Giao Tiếp Tích Cực Trong Gia Đình

Trong hành trình nuôi dạy con, nhiều cha mẹ tập trung vào việc dạy con học giỏi, cư xử đúng mực, hay tự lập. Nhưng một trong những kỹ năng cốt lõi cần được trau dồi từ sớm lại chính là lắng nghe và giao tiếp tích cực. Đây không chỉ là nền tảng để con thành công trong học tập mà còn giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình và xã hội.

Giao tiếp không đơn thuần là nói, mà là sự kết nối giữa người với người. Khi trẻ biết lắng nghe và thể hiện cảm xúc một cách tích cực, chúng sẽ dễ dàng thấu hiểu người khác, xử lý xung đột hiệu quả hơn và trưởng thành với một nền tảng tâm lý vững chắc.

Nội Dung

1. Vì sao lắng nghe và giao tiếp tích cực lại quan trọng?

1.1. Giúp trẻ hiểu và được hiểu

Khi trẻ biết cách lắng nghe, chúng sẽ dễ dàng tiếp nhận ý kiến từ cha mẹ, thầy cô và bạn bè. Ngược lại, khi trẻ biết cách diễn đạt suy nghĩ một cách nhẹ nhàng, tích cực, chúng sẽ cảm thấy được tôn trọng, không bị phớt lờ hay gạt đi.

1.2. Tăng khả năng giải quyết vấn đề

Kỹ năng giao tiếp giúp trẻ trình bày vấn đề rõ ràng, biết hỏi khi cần, và biết đàm phán khi xảy ra mâu thuẫn. Thay vì nổi nóng hay khóc lóc, trẻ sẽ bình tĩnh tìm cách giải quyết, từ đó nâng cao khả năng tự chủ và thích ứng với môi trường sống.

1.3. Tăng sự gắn kết trong gia đình

Giao tiếp tích cực giúp gia đình hiểu nhau hơn, tạo nên môi trường yêu thương, cởi mở. Khi cha mẹ biết lắng nghe con và ngược lại, mối quan hệ trở nên khăng khít, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ.

2. Dấu hiệu trẻ thiếu kỹ năng lắng nghe và giao tiếp tích cực

Trẻ thường ngắt lời, không chờ người khác nói hết.
Trẻ khó bày tỏ cảm xúc, thường im lặng hoặc cáu gắt.
Trẻ không duy trì giao tiếp bằng mắt khi nói chuyện.
Trẻ dễ nổi nóng, tranh cãi, không biết cách diễn đạt nhu cầu.
Trẻ hay cảm thấy bị cha mẹ hiểu lầm hoặc phớt lờ.

Nếu trẻ có những biểu hiện trên, cha mẹ nên bắt đầu hành trình dạy con lắng nghe và giao tiếp lại từ đầu, từ chính những hành vi nhỏ nhất hàng ngày.

3. Dạy con cách lắng nghe – bắt đầu từ đâu?

3.1. Làm gương cho con

Trẻ nhỏ học chủ yếu qua quan sát. Nếu cha mẹ thường xuyên lắng nghe nhau, không ngắt lời, thể hiện sự tôn trọng trong giao tiếp, trẻ sẽ ghi nhớ và bắt chước.

💡 Ví dụ: Khi con kể chuyện trường lớp, cha mẹ hãy đặt điện thoại xuống, nhìn vào mắt con và lắng nghe đầy đủ. Đừng vội sửa sai hay phán xét ngay.

3.2. Giải thích cho trẻ biết “lắng nghe là gì”

Hãy nói với con rằng:

“Lắng nghe là khi con không ngắt lời người khác.”
“Lắng nghe là nhìn vào người nói, tập trung và không suy nghĩ chuyện khác.”
“Sau khi nghe xong, con có thể hỏi lại hoặc nhắc lại điều con hiểu.”

3.3. Luyện tập qua trò chơi

Một số trò chơi giúp con luyện kỹ năng lắng nghe như:

Nghe và vẽ: Cha mẹ mô tả một bức tranh, con vẽ lại theo lời.
Nghe và đoán nhân vật: Kể mô tả tính cách ai đó trong gia đình, con đoán là ai.
Nghe câu chuyện – đặt câu hỏi: Kể chuyện và hỏi con 1-2 câu sau đó.

3.4. Khen ngợi khi con biết lắng nghe

Khi trẻ chú ý nghe, không chen ngang hoặc phản ứng tiêu cực, hãy khen ngợi ngay:

“Con đã lắng nghe rất tốt khi mẹ nói. Mẹ rất vui vì điều đó.”

4. Dạy con giao tiếp tích cực – từng bước nhỏ hằng ngày

4.1. Tạo môi trường giao tiếp cởi mở

Gia đình nên là nơi trẻ dễ chia sẻ nhất, không sợ bị chê cười hay phạt khi nói thật. Hãy đảm bảo con luôn có cơ hội bày tỏ, dù là ý kiến trái chiều.

4.2. Khuyến khích con diễn đạt cảm xúc

Thay vì nói “Con hư quá!”, hãy giúp con hiểu cách nói:

“Con đang buồn vì…”
“Con giận vì bạn không chia đồ chơi…”
“Con lo vì ngày mai phải kiểm tra…”

Dạy con gọi tên cảm xúc là bước đầu tiên để biết giao tiếp lành mạnh.

4.3. Sử dụng ngôn ngữ tích cực

Dạy trẻ dùng từ nhẹ nhàng, không phán xét, không xúc phạm:

Không nói: “Mẹ chẳng bao giờ nghe con!”
Thay vào đó: “Con mong mẹ sẽ lắng nghe con thêm một chút.”

Cha mẹ cũng cần áp dụng lối nói này để làm gương cho con.

4.4. Thực hành giao tiếp mỗi ngày

Trò chuyện trong bữa cơm: Hỏi con hôm nay vui hay buồn điều gì.
Cùng đọc truyện: Hỏi con nghĩ nhân vật nên làm gì.
Giao tiếp qua hoạt động chung: Làm việc nhà, nấu ăn, đi chợ…

Giao tiếp không cần phải dạy theo sách, mà nên diễn ra một cách tự nhiên, đều đặn.

5. Xử lý khi trẻ giao tiếp tiêu cực

Trẻ em đang học cách làm chủ cảm xúc và cách nói chuyện. Khi con nói những câu tiêu cực như:

“Mẹ chẳng hiểu gì cả!”
“Bố không quan tâm con đâu!”
“Con ghét mọi người!”

Cha mẹ nên:

Bình tĩnh, đừng đáp lại bằng tức giận.
Nói: “Có vẻ con đang rất buồn. Mình cùng ngồi nói chuyện nhé?”
Sau đó mới phân tích: “Câu con vừa nói khiến mẹ buồn, con thử nói lại điều con muốn một cách nhẹ nhàng hơn nhé.”

Trẻ cần được hướng dẫn lại thay vì chỉ bị trách mắng.

6. Những sai lầm cha mẹ nên tránh khi dạy con giao tiếp

6.1. Nói thay con, trả lời thay con

Nhiều phụ huynh vội vàng nói thay con trước người lớn, dẫn đến việc trẻ mất thói quen tự trình bày suy nghĩ. Hãy để con tự nói, kể cả khi nói chưa hay.

6.2. Phán xét cảm xúc của con

Đừng bao giờ nói: “Con trai không được khóc”, “Chuyện nhỏ mà cũng buồn à?”…
Mỗi cảm xúc đều có giá trị. Việc bác bỏ cảm xúc khiến trẻ mất kết nối với bản thân và khó cởi mở với người khác.

6.3. Không lắng nghe con thật sự

Trẻ rất nhạy cảm. Nếu cha mẹ chỉ nghe hời hợt, mắt dán vào điện thoại hay tivi, trẻ sẽ thu mình, ít nói, hoặc dần mất nhu cầu chia sẻ.

7. Giao tiếp tích cực – kỹ năng cả đời cho trẻ

Khi được rèn luyện đúng cách, trẻ sẽ:

Biết lắng nghe người khác trước khi phản ứng.
Biết nói chuyện một cách rõ ràng, chân thành và tôn trọng.
Biết diễn đạt cảm xúc, nhu cầu và quan điểm của mình.
Biết xây dựng mối quan hệ tốt với gia đình và xã hội.

8. Kết luận

Lắng nghe và giao tiếp tích cực không tự nhiên mà có, chúng cần được rèn luyện từ những năm đầu đời và được nuôi dưỡng trong một môi trường gia đình đầy yêu thương, tôn trọng. Khi cha mẹ trở thành những “người bạn đồng hành” kiên nhẫn, biết lắng nghe con, con sẽ học cách mở lòng, thấu hiểu và kết nối với thế giới bằng sự tích cực.

Đầu tư cho kỹ năng giao tiếp là đầu tư cho hạnh phúc, thành công và nhân cách của con trong tương lai. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay – từ một ánh mắt lắng nghe, một câu nói chân thành, một hành động nhỏ mỗi ngày.

Xem thêm: Học phí Gia sư dạy kèm tại nhà TPHCM

Trung tâm Gia sư Trí Tuệ Việt chúc các bạn thành công !

Quý Phụ huynh, học viên cần hỗ trợ vui lòng liên hệ:

TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

Điện Thoại : 0932 622 625

Email: [email protected]

Website: www.giasuttv.net

Bài viết khác:

Đánh giá bài viết