BLOG

Kỹ năng lắng nghe và đồng cảm cho trẻ tiểu học

5/5 - (1 bình chọn)

Trong xã hội hiện đại, nơi con người thường xuyên tương tác với nhau qua nhiều hình thức, kỹ năng lắng nghe và đồng cảm trở thành yếu tố quan trọng giúp trẻ hình thành mối quan hệ tốt đẹp và phát triển nhân cách toàn diện. Với trẻ tiểu học – lứa tuổi bắt đầu biết quan sát, tiếp xúc và học hỏi từ thế giới xung quanh – việc nuôi dưỡng khả năng lắng nghe và đồng cảm không chỉ giúp trẻ hòa nhập tốt hơn với bạn bè mà còn giúp hình thành tư duy cảm xúc và đạo đức xã hội vững chắc.

Vậy làm thế nào để trẻ tiểu học biết lắng nghe, biết đặt mình vào vị trí người khác và có phản ứng phù hợp với cảm xúc xung quanh? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Chia sẻ kinh nghiệm tìm Gia sư tại nhà phụ huynh cần biết
TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

1. Kỹ năng lắng nghe là gì? Vì sao trẻ cần học từ sớm?

Lắng nghe không chỉ là việc nghe bằng tai, mà còn là khả năng tập trung, thấu hiểu và phản hồi phù hợp với người đang giao tiếp. Đối với trẻ tiểu học, lắng nghe tốt đồng nghĩa với việc:

  • Biết chờ đến lượt mình nói.

  • Tập trung chú ý khi người khác phát biểu.

  • Ghi nhớ thông tin đã nghe và thể hiện sự quan tâm.

Lợi ích khi trẻ biết lắng nghe:

  • Phát triển kỹ năng học tập: Trẻ lắng nghe tốt sẽ tiếp thu bài nhanh, hiểu lời dạy của thầy cô dễ dàng hơn.

  • Cải thiện giao tiếp xã hội: Lắng nghe giúp trẻ thấu hiểu bạn bè, tránh hiểu lầm và xung đột.

  • Xây dựng sự tự tin: Khi trẻ cảm nhận được rằng việc lắng nghe giúp các mối quan hệ trở nên tốt hơn, trẻ sẽ tự tin hơn khi tham gia vào các cuộc trò chuyện.

  • Giúp trẻ biết tôn trọng người khác: Biết lắng nghe là biểu hiện rõ nét của sự tôn trọng và tinh tế trong giao tiếp.

2. Đồng cảm là gì? Tại sao cần dạy trẻ tiểu học kỹ năng này?

Đồng cảm là khả năng cảm nhận và thấu hiểu cảm xúc của người khác – “đặt mình vào vị trí của người khác”. Khác với cảm thông (thấy người khác buồn và an ủi), đồng cảm đi sâu hơn khi trẻ thực sự hiểu cảm xúc đó đến từ đâu và cảm nhận như thể là chính mình.

Trẻ đồng cảm sẽ có xu hướng:

  • Ít có hành vi bắt nạt, biết bảo vệ bạn bè yếu thế.

  • Biết xin lỗi, biết tha thứ.

  • Biết giúp đỡ người khác mà không cần yêu cầu.

Vì sao nên dạy kỹ năng đồng cảm từ bậc tiểu học?

  • Thời điểm vàng để phát triển nhân cách: Giai đoạn 6–11 tuổi là lúc trẻ hình thành cái nhìn về đúng – sai, công bằng, chia sẻ, yêu thương.

  • Phòng ngừa hành vi tiêu cực: Trẻ thiếu đồng cảm thường dễ vô tâm, ích kỷ và dễ trở thành nạn nhân hoặc thủ phạm trong các tình huống xung đột học đường.

  • Nền tảng xây dựng EQ cao: EQ – trí tuệ cảm xúc – quyết định thành công lâu dài trong cuộc sống nhiều hơn chỉ số IQ. Đồng cảm là một phần cốt lõi của EQ.

3. Dấu hiệu trẻ đang thiếu kỹ năng lắng nghe và đồng cảm

Phụ huynh và giáo viên có thể nhận thấy trẻ thiếu kỹ năng này qua một số biểu hiện như:

  • Trẻ thường ngắt lời người khác, không kiên nhẫn chờ đợi.

  • Trẻ ít chú ý khi người khác nói, dễ bị phân tâm.

  • Không nhận ra khi bạn buồn, khóc hay cần giúp đỡ.

  • Dễ nổi nóng hoặc có phản ứng quá mức khi bị nhắc nhở.

  • Không biết nhận lỗi hoặc không hiểu cảm xúc của người bị mình làm tổn thương.

4. Cách dạy kỹ năng lắng nghe hiệu quả cho trẻ tiểu học

a. Làm gương – cha mẹ và thầy cô là hình mẫu

Trẻ học tốt nhất qua quan sát. Khi cha mẹ, thầy cô lắng nghe trẻ nói một cách chăm chú, không cắt ngang, không phán xét, trẻ sẽ học theo cách cư xử đó với người khác.

b. Dạy trẻ cách “lắng nghe bằng mắt, tai và trái tim”

  • Mắt: Nhìn vào người đang nói.

  • Tai: Lắng nghe từng lời nói.

  • Trái tim: Cảm nhận cảm xúc của người khác.

Bạn có thể dùng hình ảnh minh họa, ví dụ vui như “khi tai con lắng nghe mà mắt con nhìn ra cửa sổ, nghĩa là con chưa thực sự lắng nghe rồi đấy!”.

c. Thực hành trò chơi nghe hiểu

  • Trò chơi “Nghe và vẽ”: Người nói mô tả một hình ảnh, người nghe phải vẽ lại.

  • Trò chơi “Giao nhiệm vụ”: Đọc hướng dẫn một lần, trẻ phải nhớ và thực hiện đúng.

d. Phản hồi tích cực

Khi trẻ lắng nghe tốt, hãy khen ngợi bằng những lời cụ thể như: “Mẹ rất vui vì con đã không cắt lời khi bạn Lan đang nói chuyện.”

5. Cách dạy kỹ năng đồng cảm cho trẻ tiểu học

a. Khuyến khích trẻ nói về cảm xúc của bản thân

Khi trẻ quen với việc gọi tên cảm xúc (buồn, vui, thất vọng, tức giận…), trẻ cũng dễ dàng nhận diện cảm xúc của người khác hơn. Bạn có thể hỏi:

  • “Con đang cảm thấy thế nào?”

  • “Khi bạn làm vậy, con thấy sao?”

b. Đọc truyện và hỏi trẻ cảm nghĩ

Những cuốn truyện tranh, truyện cổ tích là công cụ tuyệt vời để dạy đồng cảm. Sau mỗi câu chuyện, hãy hỏi trẻ:

  • “Con nghĩ nhân vật này cảm thấy thế nào?”

  • “Nếu là con, con sẽ làm gì khác?”

c. Dạy trẻ đặt mình vào vị trí người khác

Dùng tình huống hàng ngày: “Nếu con đang chơi đồ chơi mà bạn giật mất, con sẽ cảm thấy sao?” → Sau đó hỏi tiếp: “Vậy nếu con làm điều đó với bạn thì bạn có cảm giác giống con không?”

d. Tạo môi trường thực hành đồng cảm

Khuyến khích trẻ giúp bạn bè khi thấy bạn buồn, chia sẻ đồ chơi, an ủi khi ai đó gặp chuyện không vui. Khi trẻ làm điều tử tế, hãy ghi nhận: “Con thật biết quan tâm khi thấy em khóc mà con ôm em vào lòng.”

6. Một số hoạt động cụ thể rèn luyện kỹ năng lắng nghe và đồng cảm

Hoạt động nhóm lớp

  • Vòng tròn chia sẻ: Mỗi trẻ được chia sẻ một điều vui/buồn trong tuần. Các bạn khác phải lắng nghe và phản hồi tích cực.

  • Kịch ngắn tình huống: Đóng vai người bị bắt nạt, người giúp đỡ, người đứng nhìn → thảo luận cảm xúc mỗi vai.

Trò chơi gia đình

  • Thử làm người khác: Trẻ giả làm bố mẹ, ông bà, em bé… trong một buổi tối để học cách hiểu người khác.

  • Hộp cảm xúc: Mỗi ngày bỏ vào hộp một mảnh giấy ghi cảm xúc của mình hoặc của người xung quanh. Cuối tuần cùng mở và đọc lại.

7. Những điều phụ huynh nên lưu ý

  • Không trách mắng khi trẻ chưa hiểu cảm xúc người khác: Đồng cảm cần thời gian rèn luyện, không thể ép buộc.

  • Luôn đặt câu hỏi mở, gợi suy nghĩ thay vì chỉ ra lỗi: “Con nghĩ bạn ấy buồn vì điều gì?” thay vì “Con sai rồi, không được nói vậy.”

  • Kiên nhẫn và liên tục: Việc dạy lắng nghe và đồng cảm là một hành trình cần lặp lại và thực hành hàng ngày.

8. Kết luận

Kỹ năng lắng nghe và đồng cảm không chỉ giúp trẻ tiểu học học tốt hơn, hòa đồng hơn mà còn là nền tảng để trẻ trở thành người trưởng thành tử tế, biết yêu thương và sống có trách nhiệm. Việc gieo những hạt giống cảm xúc tích cực này từ sớm sẽ tạo nên một thế hệ biết thấu hiểu, biết sẻ chia – điều mà xã hội hiện đại luôn cần đến.

Cha mẹ và thầy cô, hãy cùng đồng hành và tạo nên một môi trường giàu yêu thương để trẻ được rèn luyện những kỹ năng quan trọng này mỗi ngày.

Xem thêm: Học phí Gia sư dạy kèm tại nhà TPHCM

Trung tâm Gia sư Trí Tuệ Việt chúc các bạn thành công!

Quý Phụ huynh, học viên cần hỗ trợ vui lòng liên hệ:

TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

Điện Thoại : 0983 630 461 – 0932 622 625

Email: [email protected]

Website: www.giasuttv.net

Bài viết khác: 

0906801079