Dạy trẻ cách xử lý cảm xúc tiêu cực

5/5 - (1 bình chọn)

Trong hành trình trưởng thành, trẻ nhỏ sẽ gặp không ít cảm xúc tiêu cực như tức giận, buồn bã, thất vọng, ghen tị, lo lắng… Đây là điều hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, nếu không biết cách nhận diện và điều tiết những cảm xúc ấy, trẻ có thể bị tổn thương tâm lý, ảnh hưởng đến hành vi, mối quan hệ và cả kết quả học tập. Vì thế, việc dạy trẻ cách xử lý cảm xúc tiêu cực là một kỹ năng sống quan trọng mà cha mẹ không thể bỏ qua.

Chia sẻ kinh nghiệm tìm Gia sư tại nhà phụ huynh cần biết — TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

Nội Dung

1. Cảm xúc tiêu cực là gì và vì sao trẻ cần học cách xử lý?

Cảm xúc tiêu cực là những trạng thái tâm lý khiến con người cảm thấy khó chịu, căng thẳng hoặc bất an. Một số cảm xúc tiêu cực phổ biến ở trẻ em gồm:

Giận dữ khi không đạt được điều mình muốn
Buồn bã khi bị bạn bè chê cười hoặc thất bại
Lo lắng khi đối mặt với bài kiểm tra hoặc người lạ
Ghen tị khi thấy người khác được khen thưởng
Xấu hổ khi mắc lỗi

Nếu không được hướng dẫn cách xử lý, những cảm xúc tiêu cực này có thể khiến trẻ:

Trở nên nóng nảy, dễ cáu gắt
Tự ti, rút lui khỏi các hoạt động xã hội
Gặp khó khăn trong học tập do tâm lý bất ổn
Hình thành những thói quen tiêu cực như đổ lỗi, né tránh, trầm cảm

Ngược lại, khi biết cách nhận diện – chấp nhận – điều tiết cảm xúc, trẻ sẽ:

Biết tự trấn an và bình tĩnh trước mọi tình huống
Dễ hòa nhập, duy trì mối quan hệ lành mạnh với bạn bè và người lớn
Phát triển sự đồng cảm, hiểu và tôn trọng cảm xúc của người khác
Tự tin hơn trong việc đối mặt với khó khăn

2. Dấu hiệu cho thấy trẻ đang gặp khó khăn với cảm xúc tiêu cực

Không phải lúc nào trẻ cũng thể hiện rõ ràng cảm xúc của mình. Tuy nhiên, cha mẹ có thể quan sát các dấu hiệu sau để nhận biết con đang gặp vấn đề:

Hay nổi nóng, la hét hoặc đánh bạn
Khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc mơ ác mộng
Tránh né giao tiếp, không muốn đến trường, thu mình trong phòng
Thường xuyên cáu bẳn, than phiền hoặc khóc lóc
Có hành vi phản kháng, chống đối người lớn
Gặp khó khăn trong việc tập trung học tập

Khi phát hiện những biểu hiện này, phụ huynh cần tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ, đồng thời bắt đầu dạy trẻ cách nhận diện và xử lý cảm xúc một cách phù hợp.

3. Các bước dạy trẻ xử lý cảm xúc tiêu cực

Bước 1: Giúp trẻ nhận diện cảm xúc

Trẻ em chưa có vốn từ vựng phong phú để mô tả cảm xúc, vì vậy người lớn cần hướng dẫn trẻ gọi tên cảm xúc của mình. Hãy đặt câu hỏi gợi mở như:

“Con đang thấy buồn đúng không?”
“Có phải con đang giận vì bạn không chơi cùng?”
“Con thấy lo lắng khi sắp thi à?”

Bạn cũng có thể sử dụng bảng cảm xúc có hình ảnh khuôn mặt để giúp trẻ nhận biết cảm xúc rõ ràng hơn.

Bước 2: Thừa nhận và chấp nhận cảm xúc

Nhiều phụ huynh có xu hướng phủ nhận cảm xúc tiêu cực của trẻ với các câu như:

“Có gì đâu mà buồn.”
“Con lớn rồi, không được khóc nữa!”
“Giận làm gì, chuyện nhỏ thôi mà.”

Những câu nói này vô tình khiến trẻ cảm thấy cảm xúc của mình là sai hoặc bị xem thường. Thay vào đó, hãy thể hiện sự đồng cảm:

“Mẹ hiểu là con đang rất buồn.”
“Ai cũng có lúc giận mà, điều đó là bình thường.”
“Con có thể khóc nếu muốn, mẹ ở đây với con.”

Chỉ khi cảm xúc được thừa nhận, trẻ mới sẵn sàng bước vào quá trình điều tiết cảm xúc.

Bước 3: Dạy trẻ cách biểu đạt cảm xúc đúng cách

Trẻ cần học cách biểu đạt cảm xúc bằng lời nói, thay vì hành vi tiêu cực. Hãy dạy trẻ sử dụng những câu như:

“Con cảm thấy tức giận khi bạn lấy đồ chơi của con mà không xin phép.”
“Con buồn vì hôm nay không ai rủ con chơi.”

Bạn có thể đóng vai, sử dụng truyện tranh, phim hoạt hình hoặc các tình huống giả định để hướng dẫn trẻ thực hành kỹ năng này.

Bước 4: Gợi ý cách điều tiết cảm xúc

Sau khi trẻ đã biết gọi tên và biểu đạt cảm xúc, hãy cùng con khám phá những cách giải tỏa lành mạnh:

Hít thở sâu 5–10 lần để bình tĩnh lại
Uống nước, đi lại nhẹ nhàng, nghe nhạc thư giãn
Vẽ tranh, viết nhật ký để trút bầu tâm sự
Tâm sự với người thân, giáo viên hoặc bạn bè
Đếm số, ôm gấu bông hoặc áp dụng “góc bình tĩnh” (calm corner)

Hãy giúp trẻ nhận ra rằng, cảm xúc có thể được kiểm soát và xoa dịu bằng nhiều cách tích cực.

Bước 5: Cùng trẻ suy nghĩ giải pháp

Khi trẻ đã bình tĩnh hơn, hãy cùng con phân tích tình huống và đặt câu hỏi:

“Con nghĩ có cách nào khác để xử lý tình huống đó không?”
“Lần sau nếu bạn làm vậy, con sẽ làm gì?”
“Chúng ta có thể cùng nhau giải quyết chuyện này như thế nào?”

Việc chủ động tìm giải pháp giúp trẻ phát triển tư duy tích cực và khả năng giải quyết vấn đề.

4. Một số phương pháp thực tế phụ huynh có thể áp dụng

Sử dụng trò chơi cảm xúc

Có nhiều trò chơi giúp trẻ nhận diện và xử lý cảm xúc một cách tự nhiên như:

Lật thẻ cảm xúc: Mỗi thẻ là một biểu cảm, trẻ đoán và gọi tên cảm xúc
Kể chuyện theo cảm xúc: Giao nhiệm vụ kể chuyện với cảm xúc chỉ định (buồn, vui, tức giận…)
Chiếc hộp cảm xúc: Mỗi ngày, trẻ viết điều khiến mình thấy khó chịu và thả vào hộp, cuối tuần cùng mở ra đọc và phân tích.

Đọc sách, xem phim về cảm xúc

Một số sách/phim phù hợp để dạy trẻ về cảm xúc:

Inside Out (2015) – phim hoạt hình kinh điển về cảm xúc
Cuốn sách “Giận dữ không xấu”, “Mình là bạn tốt của cảm xúc”
Sách tranh về tâm lý trẻ em như “Khi tớ nổi giận”, “Tớ buồn và tớ ổn”

Tạo “góc bình tĩnh” tại nhà

Một khu vực nhỏ yên tĩnh với gối ôm, thú bông, bảng cảm xúc, sách tranh… sẽ giúp trẻ học cách tự điều chỉnh cảm xúc khi cần.

Làm gương cảm xúc

Phụ huynh chính là người thầy đầu tiên về cảm xúc của trẻ. Hãy thể hiện sự kiềm chế và phản ứng tích cực khi tức giận, buồn bực, để trẻ học theo.

Ví dụ:

“Hôm nay mẹ bực vì bị kẹt xe, mẹ sẽ hít thở sâu để bình tĩnh lại.”
“Bố đang lo lắng vì công việc, bố sẽ đi dạo một chút để thư giãn.”

5. Những sai lầm cần tránh khi dạy trẻ xử lý cảm xúc

La mắng hoặc trừng phạt khi trẻ biểu hiện cảm xúc tiêu cực: Điều này khiến trẻ sợ hãi và không dám bộc lộ cảm xúc thật.
So sánh con với người khác: “Sao em con không cáu như con?” dễ khiến trẻ mặc cảm và tổn thương.
Ép trẻ “phải vui vẻ” hoặc “không được khóc”: Điều này dạy trẻ che giấu cảm xúc thay vì học cách điều tiết.
Không lắng nghe hoặc phủ nhận cảm xúc của trẻ: Khi trẻ không được thấu hiểu, chúng sẽ ngừng chia sẻ và dễ sinh ra bất ổn tâm lý.

6. Lời kết: Xử lý cảm xúc – Kỹ năng sống không thể thiếu cho trẻ

Việc dạy trẻ cách xử lý cảm xúc tiêu cực không chỉ giúp trẻ vượt qua khó khăn hiện tại, mà còn là hành trang tinh thần bền vững cho cả cuộc đời. Trẻ biết cách kiểm soát cảm xúc sẽ có sức mạnh nội tâm, khả năng thích nghi cao và dễ thành công trong học tập lẫn cuộc sống.

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ mỗi ngày: lắng nghe, đồng cảm, hướng dẫn và làm gương. Vì mỗi cảm xúc được thấu hiểu là một bước trưởng thành của con.

Xem thêm: Học phí Gia sư dạy kèm tại nhà TPHCM

Trung tâm Gia sư Trí Tuệ Việt chúc các bạn thành công!

Quý Phụ huynh, học viên cần hỗ trợ vui lòng liên hệ:

TRUNG TÂM GIA SƯ TRÍ TUỆ VIỆT

Điện Thoại : 0983 630 461 – 0932 622 625

Email: [email protected]

Website: www.giasuttv.net

Bài viết khác: